Αθηνόδωρος Κατσαβουνίδης
Ο Αθηνόδωρος Κατσαβουνίδης γεννήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου του 1911 στην αρχαία πρωτεύουσα των Οδρυσσών Θρακών, Βιζύη. Το 1913, η οικογένειά του εκδιώκεται από την πατρογονική της εστία, λόγω του Α΄ Βαλκανικού πολέμου ανάμεσα στους Βούλγαρους και τους Οθωμανούς. Ξεριζωμένοι πρόσφυγες πια κατέφυγαν στη Θεσσαλονίκη, για να επιστρέψουν στη Βιζύη αμέσως μετά την απελευθέρωση. Η μοίρα της προσφυγιάς, όμως, ακολουθούσε τα βήματά τους. Το 1922, με τα τραγικά γεγονότα της Μικρασιατικής καταστροφής, εκδιώχθηκαν για άλλη μία φορά, όπως χιλιάδες άλλοι Έλληνες, και εγκαταστάθηκαν μόνιμα πλέον στη Θεσσαλονίκη.
Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στην Εμπορική Σχολή Θεσσαλονίκης, ο Αθηνόδωρος μετέβη στο Παρίσι, όπου σπούδασε Οικονομικά. Επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη ίδρυσε ποτοποιία, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με τον αλευρόμυλο που διατηρούσε η οικογένεια στην περιοχή των Φερών.
Άνθρωπος φιλελεύθερων και προοδευτικών πολιτικών πεποιθήσεων συνελήφθη το 1936, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, και εξορίστηκε στην Ακροναυπλία. Με τη γερμανική κατάκτηση μεταφέρεται από τους Ιταλούς στις φυλακές της Κέρκυρας, απ’ όπου δραπετεύει το 1943 και καταφεύγει στη Θεσσαλονίκη. Μεταβαίνοντας στη συνέχεια στον Έβρο, ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση, κατορθώνοντας να ενώσει τις δυνάμεις του συνόλου των κατοίκων και με επικεφαλής τους Δασκάλους της περιοχής να οργανώσει την Εθνική Αντίσταση. Είναι η μοναδική περιοχή της Ελλάδος που είχε μόνο μία αντιστασιακή οργάνωση. Το ψυχικό σθένος, η μόρφωση, η γενναιότητα, η τόλμη και η δικαιοσύνη του Αθηνόδωρου, ως αρχηγού της Εθνικής Αντίστασης στην περιοχή, ήταν τα στοιχεία εκείνα της προσωπικότητάς του που ένωσαν όλους τους κατοίκους και εμπλούτισαν τον αντιστασιακό τους αγώνα, με αποτέλεσμα ο Έβρος να γραφεί με χρυσά γράμματα στην ιστορία ως η πρώτη περιοχή σε ολόκληρη την Ευρώπη που αποτίναξε το ναζιστικό ζυγό και μάλιστα με έναν εκπληκτικό σε αποκοτιά και ηρωισμό τρόπο, που να αποτελεί επί ένα μήνα πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων του αγγλικού BBC της εποχής. Ειδικότερα:
Οι Ελληνο-Αμερικανοί αξιωματικοί της Υπηρεσίας Πληροφοριών, σύνδεσμοι με το συμμαχικό στρατηγείο του Καΐρου, πιεζόμενοι από τον Αθηνόδωρο, απαιτούσαν από το Αρχηγείο τον εξοπλισμό των ανταρτών με ρίψη όπλων από αεροπλάνο. Κάποτε γίνεται η ρίψη των όπλων στα βουνά, αλλά τη τρελή χαρά διαδέχεται απογοήτευση γιατί τα όπλα δεν είχαν «κινητό ουραίο».
Ύστερα από μέρες γίνεται δεύτερη ρίψη και ο ενθουσιασμός επανέρχεται. Ο λαϊκός ξεσηκωμός συνεπαίρνει και τους Αμερικανούς αξιωματικούς που ζητάνε από συναδέλφους τους στο Αρχηγείο να μεταφέρουν οι ίδιοι με καΐκι, μέσω θαλάσσης και ποταμού Έβρου, οπλισμό για τους αντάρτες…Το εγχείρημα επιτυγχάνει, παρ’ όλους τους κινδύνους.
Τα όπλα όμως δεν επαρκούν και μέσα στην αγωνία του ο Αθηνόδωρος, οργανώνει στις 27.8.1944, την ημέρα που είχαν «Παζάρι» (Λαϊκή αγορά) στις Φέρρες, και πήγαινε κόσμος από τα γύρω χωριά, την περικύκλωση του γερμανικού στρατοπέδου από τα γυναικόπαιδα και με αγγελιοφόρο ζητά από τους Γερμανούς την παράδοσή τους γιατί είναι κυκλωμένοι από δύναμη Συντάγματος…Οι Γερμανοί ξαφνιάζονται και ο διοικητής τους ζητά τον αρχηγό των ανταρτών για διαπραγματεύσεις.
Οι Φερριώτες φοβούμενοι παγίδα για τη ζωή του, τον αποτρέπουν, αλλά ο Αθηνόδωρος ήταν αποφασισμένος να τελειώσει και μπαίνει στο γερμανικό στρατόπεδο. Ο Διοικητής- Ταγματάρχης ξαφνιάζεται ακόμα περισσότερο. Περίμενε κάποιον αγριωπό γενειοφόρο πολέμαρχο και βρίσκεται μπροστά σ’ ένα ωραίο παλικάρι, ξυρισμένο, μορφωμένο, πολύγλωσσο που απαιτεί… άνευ όρων παράδοση από τον Πάνοπλο Γερμανό.
Όλοι οι κάτοικοι της πόλης είναι πια στα συρματοπλέγματα. Οι καμπάνες χτυπάνε δαιμονισμένα αυξάνοντας τον παροξυσμό του πλήθους, που είναι έτοιμο να ισοπεδώσει τα πάντα αν πάθαινε κάτι ο Αθηνόδωρος.
Με τα πολλά, ο Διοικητής παραδίδει τη μονάδα. Μόνος όρος να αφεθεί ο ίδιος και ο Υπασπιστής του να πάνε στο Σουφλί στην εκεί γερμανική διοίκηση. Συμφωνούνε. (για την ιστορία: όταν έφτασαν στο Σουφλί οι ΕΣ-ΕΣ τον εκτέλεσαν αμέσως..) Οποία απογοήτευση για τους 150 Γερμανούς όταν είδαν ότι παραδόθηκαν σε… άοπλους. Αλλά ήταν πια αργά. Οι Φέρρες είναι η πρώτη πόλη της Ελλάδος που απελευθερώνεται 27.8.1944.
Εξοπλίζονται αμέσως, με βαρύτατο γερμανικό οπλισμό, δύο τάγματα ΕΛΑΣ και με άφθονα πια μεταφορικά μέσα και τεθωρακισμένα, προωθούνται προς Σουφλί και Διδυμότειχο. Σκληρότατες μάχες ακολουθούν εκεί. Όλα τα φυλάκια ανατρέπονται. Βαρύτατες οι απώλειες. 200 Γερμανοί νεκροί, 285 αιχμάλωτοι, 190 αγνοούμενοι (οι περισσότεροι πνίγηκαν στον ποταμό Έβρο στην προσπάθειά τους να διαφύγουν στην Τουρκία). Τεράστιες ποσότητες όπλων, πολλά αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες και τεθωρακισμένα, είναι τα λάφυρα. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1944, όλος ο νομός είναι ελεύθερος και οι αιχμάλωτοι ανέλαβαν να ξαναχτίσουν τα σχολεία και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς που είχαν κάψει. Συγκροτείται το 81ο Σύνταγμα (τεσσάρων ταγμάτων) με βαρύτατο γερμανικό εξοπλισμό, με γερμανικές στολές, κράνη, μπότες και μηχανοκίνητα τμήματα, με δασκάλους επικεφαλής των στρατιωτικών σχηματισμών (Τακτικός Στρατός πλέον) και αρχίζει αμέσως η πορεία για την απελευθέρωση της βουλγαροκρατούμενης Θράκης (από Αλεξανδρούπολη έως Δράμα) όπου ο πληθυσμός υπέφερε πολλές βαρβαρότητες από τα στρατεύματα κατοχής.
Ήδη, είχε προηγηθεί ο Αθηνόδωρος και με Βουλγάρους συνδέσμους κάνει ομιλίες στους ναύτες του βουλγάρικου στόλου που ναυλοχούσε στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, και στις γύρω στρατιωτικές μονάδες τους, που επαναστατούν και συλλαμβάνουν τους αξιωματικούς τους.
Οι δυνάμεις του 81ου Συντάγματος, προελαύνουσες, ανατρέπουν με μάχες όσες βουλγάρικες μονάδες παραμένουν πιστές στο φασιστικό καθεστώς, αναλαμβάνουν τη διοίκηση και περιφρουρούν την ασφάλεια των πολιτών από το πλιάτσικο των βουλγάρων που φεύγουν. Γίνονται δίκες στην Ξάνθη, Καβάλα, Δράμα των συλληφθέντων Βουλγάρων αξιωματικών που ενέχονται σε σφαγές πολιτών, καταδικάζονται και εκτελούνται. Η ελεύθερη πια Θράκη αυτοδιοικήθηκε για πολύμηνο χρονικό διάστημα (έπρεπε να λειτουργήσουν τα σχολεία, οι δημοτικές και δημόσιες υπηρεσίες, οι τράπεζες, το εμπόριο, να συγκεντρωθούν τα καπνά κλπ.) μέχρι να ελευθερωθεί η Ελλάδα, να υπάρξει η Ελληνική κυβέρνηση και να στείλει στελέχη να αναλάβουν την Αρχή.
Ο λαϊκός ξεσηκωμός των Εβριτών, η μοναδικότητα της εθνικής τους αντίστασης, η μαζικότητα με όλους τους Εβρίτες ενωμένους, το υψηλό πνευματικό επίπεδο, ο ηρωικός τρόπος που απελευθερώθηκαν μόνοι τους, άφησαν κατάπληκτους τους Ευρωπαίους που ακούγανε τα δελτία ειδήσεων του BBC και μάλιστα Ιταλοί κινηματογραφιστές θέλανε να κάνουν κινηματογραφική ταινία αυτό τον ξεσηκωμό. Αλλά η ανόητη εμφύλιας σύρραξη και η μετεμφυλιοπολεμική πολιτική κατάσταση δεν επέτρεψαν τέτοιο εγχείρημα εκείνη την εποχή.
Το Δεκέμβριο του 1944 μετέβη στη Σόφια ως πρόξενος της Ελλάδας στη Βουλγαρία, θέση την οποία διατήρησε καθ’ όλη τη διάρκεια της θητεία της κυβέρνησης της Εθνικής Ενότητας. Ο Αθηνόδωρος πέθανε το 1975 στη Ρουμανία, όπου βρισκόταν ως πολιτικός εξόριστος από το 1947.
Άξιος συμπαραστάτης και αρωγός του Αθηνόδωρου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του υπήρξε η σύζυγός του Χρύσα Παπαοικονόμου, δασκάλα στο επάγγελμα, με την οποία γνωρίστηκαν και παντρεύτηκαν το 1944. Αξίζει να σημειωθεί πως το B.B.C. προέβη σε επίσημη αναγγελία του γάμου τους. Η αντιστασιακή και πολιτική δράση του συζύγου της ανάγκασε τη Χρύσα να αναλάβει εξ ολοκλήρου από το 1947 τη βαριά ευθύνη της ανατροφής των παιδιών τους, Αντίκλειας και Ελευθέριου. Το 1953 η Χρύσα εγκατέλειψε τη Θεσσαλονίκη και μετέβη με τα παιδιά της στο Σουφλί, προκειμένου να έχει τη συμπαράσταση των γονέων της.